Метадычная скарбонка

Ведаць сваю родную мову гэтак жа важна, як і быць патрыётам краіны і годным яе грамадзянінам. Афіцыйнымі мовамі ў Беларусі лічыцца беларуская і руская, аднак свая мова сучаснае пакаленне амаль забылася. На жаль, на беларускіх вуліцах усё радзей можна пачуць беларускую гаворку, а яна ж робіць нас унікальнымі, дае свой знак адрознення перад іншымі краінамі.
Вучыць ці не вучыць, любіць ці не любіць, гаварыць ці не гаварыць на беларускай мове асабістая справа кожнага, але паважаць беларускую мову неабходна кожнаму, хто лічыць сябе выхаваным, адукаваным, культурным чалавекам.

Бясплатныя курсы Мова на нова

Сайты для дзяцей і бацькоў на беларускай мове

Аўдыёкнігі на беларускай мове

Загадкі на беларускай мове

Бясплатна спампаваць агучаныя дзіцячыя кніжкі для iPad.

Фільмы і мультфільмы на беларускай мове можна знайсці ТУТ і ТУТ

Беларускія казкі

Народныя казкі для дзяцей (ад ЮНІСЕФ)

Вершы беларускіх паэтаў для дзяцей

Тэма: М.Скрыпка“Маці і Янка”

Мэта: удасканальванне навыка правільнага, свядомага, выразнага чытання;

Задачы: удасканальваць навык услых і моўчкі; развіваць уменні адказваць на

               пытанні;

-         ствараць умовы для ўзбагачэння і ўскладнення слоўнікавага запаса вучняў: для эмацыянальнага ўспрымання твора, для характарыстыкі герояў;

-         садзейнічаць выхаванню працавітасці, павагі да бацькоў, старэйшых людзей;

-         садзейнічаць фарміраванню умення працаваць у групе, у парах;

Ходурока

1. Арганізацыйны момант.
2. Актуалізацыя ведаў і ўменняў вучняў

-моўная размінка:

А) Дыхацельная гімнастыка “Рэха”.

Паставіўшы рукі рупарам, дзеці называюць імёны. Хлопчыкі завуць дзяўчынак, дзяўчынкі рэхам паўтараюць імёны, затым наадварот.

Б) Работа з лікавымі пірамідамі.

Перад вучнямі ліст з лікавымі пірамідамі. Заданне: паглядзець у цэнтр першага рада, а цяпер не зводзячы вачэй скажыце: “Якія лікі знаходзяцца злева і справа ад цэнтра, глядзіце толькі ў цэнтр, вочы нельга пераводзіць ні ўлева, ні ўправа”.

В) Чытанне складовых табліц з парнымі звонкімі і глухімі зычнымі шэптам, са здзіўленнем, з просьбай, з сумам, з радасцю, як “аса”, як мядзведзь.

Г) Практыкаванні для дыкцыі.

-Завучванне скорагаворак.

-праверка дамашняга задання

-чытанне па ролях твора“Коска”В.Хомчанкі( работа ў групах)

3. Увядзенне ў новую тэму:

- На дошцы рэбус 7я (Дзеці адгадываюць слова “Сям’я» ( звярнуць увагу на арфаграфію ў слове сям’я); расказаюць аб саставе сваёй сям’і, аб значэнні сям’і для чалавека, аб абавязках членаў сям’і, абсваёй дапамозе бацькам)

- Як вы думаеце, аб чым будзе твор, які мы будзем чытаць?

- Зараз мы прачытаем і параўнаем нашы здагадкі са зместам твора.

4.Першаснае ўспрыманне твора

-чытае настаўнік ( пасля заканчэння адказваюць на пастаўленае пытанне)

5.Паўторнае чытанне твора (чытанне моўчкі)

Слоўнікавая работа: турботы, паснедаўшы, вячэра, палуднаваць. (Слабым вучням прапаную выбраць з запісаных на дошцы слоў, словы-сінонімы, якія падыходзяць па сэнсу:розныя справы, “завтрак”, “ужин”, абедаць.

6. Чытанне і аналіз канкрэтнага зместу твора.

Чытанне ў парах.

Пытанні пасля твора 1, 2, 3,

Работа з тэкстам:

-         Перачытванне тэкста: клас дзеліцца на дзве групы. Першая група атрымлівае заданне: знайсці фразеалагізмы, сказаныя хлопчыкамі растлумачыць іх.Другой групе - прачытаць і знайсці фразеалагізмы, сказаныя мамай і растлумачыць іх.

Правяраецца

Першай групе: знайсці словы для характарыстыкі Янкі. (Падцвердзіць словамі з тэксту)

Другой групе –для характарыстыкі мамы. (Падцвердзіць словамі з тэксту)

Упрамства                                     мама                                   ласка

Клапатлівасць                                                                           працавітасць

Мудрасць                                     Янка                                  абыякавасць

Гультайства                                                                            строгасць

(Калі называюць гультайства і абыякавасць, то растлумачыць, што гэтыя словы могуць і не падысці, так як хлопчык можа і не быць такім, таму што ў дадзеным выпадку яго жаданне пагуляць перамагае просьбу мамы, як трэба бароцца з такім жаданнем).

-Верш перачытваецца з мэтай назірання за зменай настрою герояў.

Чаму мяняецца настрой хлопчыка і мамы?

Фізкультхвілінка

Падрыхтоўка да выразнага чытання твора

-         Падбор інтанацыі для апавядальных сказаў: для сказаў Янкі–інтанацыя незадаволенасці, упрамства ў першай частцы;інтанацыя ласкі–у другой частцы.

Для апавядальных сказаў мамы: у першай частцы–інтанацыя просьбы, у другой-інтанацыя здзіўлення, строгасці.

-         Падбор тэмпу чытання: словы Янкі-у больш хуткім тэмпе (спяшаецца гуляць), словы мамы - больш разважліва (старэйшая, больш вопыту)

-         Паўзы: складанне партытуры тэксту

Выразнае чытанне твора:работа ў парах.

-         Слабейшым вучням-прачытванне пытальных іклічных сказаў.

-         Вучні сярэдняга ўзроўню - чытаюць адзін аднаму.

-         Для вучняў высокага ўзроўню: прачытаць верш у асобах.

Гульня “Прачытаць верш з экрана тэлевізара”

7.Абагульненне прачытанага

-А як бы вы паступілі на месцы героя?

-Выберыце прыказку якая падыходзіць да твора:

Якая праца, такая і аддача.

Хто працы не баіцца, ад таго і лень уцякае.

Праца ўсё перамагае.

8. Творчая работа

-Замена адных слоў другімі, каб атрымаўся новы твор

Падвядзенне выніку ўрока

-Мне спадабалася, што …

9. Дамашняе заданне ( на выбар)

1. Прыдумаць працяг (можна ў прозе, а можна вершам)
2. Навучыцца выразна чытаць верш “ Маці і Янка”
3. Добра чытаць верш “Маці і Янка”

Рэфлексія “Вугалок настрою”

-Дзеці выбіраюць колер свайго настрою, падыходзяць істановяцца, тлумачаць, з чым для іх асацыіруецца гэты колер.

Змест работы з вучнямі, накіраваны на падрыхтоўку дзяцей да выразнага чытання казкі

Пры чытанні зачына (Жылі-былі…) патрэбна некалькі запаволіць тэмп мовы і павялічыць сілу гучання голаса для прыцягнення ўвагі слухачоў да пачатку дзеяння. Інтанацыя пры гэтым павінна насіць адценне таямнічасці і загадкавасці, што садзейнічае актывізацыі інтарэса дзяцей да зместа казкі.

Пры чытанні завязкі павялічваецца гучнасць голаса, інтанацыйна падкрэсліваюцца ключавыя словы і, у залежнасці ад кантэкста, запавольваецца або паскараецца тэмп мовы. Выкананне паўтораў суправаджаецца ярка выражаным паскарэннем тэмпа мовы і памяншэннем сілы гучання голаса. У ходзе чытання апошняга паўтора казкі, за якой ідзе развязка дзеяння, магчыма запавольванне тэмпа мовы і невялікае ўзмацненне сілы гучання голаса. Інтанацыйнае чытанне кульмінацыі адрозніваецца павышэннем голаса і запавольванне тэмпа мовы.

Чытанню развязкі ўласціва запавольванне тэмпа мовы і яе эмацыянальнае таніраванне, а таксама паніжэнне громкасці гучання голаса ў адпаведнасці з сэнсам тэкста.

Апошнія сказы (фінал) чытаюцца ў запаволеным тэмпе. І чытанне можа набываць характар таямнічасці, мяккасці, іроніі, спачувальнасці ў залежнасці ад сэнсавай нагрузкі казкі.

Выказванні станоўчых герояў перадаецца ў мове сродкамі павышэння тона, адмоўных – паніжэння. Гучанне голаса ў высокіх рэгістрах лепш прымяняць для ўзнаўлення мовы невялікіх жывёл (мышы, лягушкі і др.), выкарыстанне нізкіх галасавых рэгістраў – для перадачы слоў герояў значнай велічыні (слана, мядзведзя).

Прыём “падказа” на прыкладзе казкі “У гасцях у дзядулі Мароза”

Мэта: вучыць чытаць выразна.

Спачатку казку дзецям чытаю я. Гэтае чытанне дае дзецям магчымасць зразумець і Машу – ласкавую, працавітую дзяўчынку, і дзеда-Мароза, які клапатліва захоўвае патрэбную для людзей азіміну. У маім чытанні дзеці ўяўляюць сабе і некалькі патрабавальнае стаўленне Мароза да Машы спачатку і добразычлівае ў канцы, калі дзед-Мароз ахвотна і ласкава задавальняе дапытлівасць дзяўчынкі.

Але ўсё гэта ўспрымаецца інтуітыўна, непасрэдна. Пасля гэтага працуем над аналізам тэксту, які робіць больш свядомым непасрэднае ўспрыманне. У выніку гэтых двух момантаў (чытання настаўніка і аналізу) у дзяцей ствараюцца канкрэтныя прадстаўленні, становіцца яснай асноўная думка казкі, узнікае павага да працы Мароза і Машы і глыбокая сімпатыя да іх.

У працэсе аналізу праводзіцца і слоўнікавая работа; дзеці чытаюць усю казку і выбарачна.

Затым надыходзіць другі этап працы. З’яўляецца новая мэта чытання –перадаць у чытанні ўслых тое, што зразумела: асноўную думку і сваё стаўленне да апісанага ў казцы.

Пасутнасці гэтая мэта такая: навучыцца чытаць тэкст выразна, каб кожны, хто будзе чытаць, правільна выказаў усё, што зразумеў у казцы, і каб кожны, хто слухае, зразумеў тое, што хоча выказаць той, хто чытае.

Гэту мэту для дзяцей фармулюю прасцей: цяпер будзем вучыцца чытаць выразна. Але ўслед за гэтым трэба зрабіць так, каб дзеці практычна засвоілі сэнс паняцця «чытаць выразна».

Для гэтай працы бяру пачатак казкі: Маша ў дрымучым лесе сустракае дзеда Мароза; адбываецца размова, і пасылае Мароз Машу ўзбіць яму снежную пярыну. Маша ахвотна выконвае даручэнне, нягледзячы на тое, што ў яе пальцы заледзянелі.

Я прапаную вучню чытаць першыя тры радкі. Не выходзіць у яго пачатак - Ідзе Маша лесам дрымучым. Фраза гучыць механічна. Было б памылкай падказаць: "Чытай больш спалоханым голасам" (быў бы падказаны вынік). Павінен быць падказ, які выклікае ў чытаючага яснае ўяўленне і ўслед за ім правільныя адносіны да таго,что адбываецца; адсюль без цяжкасцей вучань падбярэ патрэбны выраз, інтанацыю.

-         Які быў лес? (Дрымучы, у ім цёмна, дрэвы вялікія.) Калі б ты трапіў у такі лес, ці страшна стала б табе? (Да.) Вось і Машы так. Яна ідзе, азіраецца, не ведае, куды ісці. Прачытаем яшчэ раз гэты сказ, уявім сябе на месцы Машы.

-         Выкліканыя вучні пачынаюць чытать лепш. Клас уважліва слухае. Чытанне выходзіць выразнае, але ў кожнага яно гучыць па-рознаму (пры аднолькавым разуменні, пры аднолькавым захаванні лагічных націскаў і паўз). Бо кожны ў сваім жыцці адчувае страх па-рознаму. Адзін вучань чытае з дрыжыкамі ў голасе, пачуццё перапалоху ў яго чытанні пераходзіць у панічны страх.

Тады я правяраю ўспрыманне чытання вучня класам.

-         Дзеці,якая Маша атрымаласяў…?

-         Яна вельмі баязлівая, вось-вось заплача. Плакса.

-         А на самай справе якая Маша?

-         Яна смелая, адна пайшла ў лес. Маша ні за што не заплача.

Я прапаноўваю вучню перачытаць урывак. Клас з задавальненнем адзначае, што цяперМаша не плакса.

Тут выкарыстоўваю прыём падказа. Ён заключаецца ў тым, каб падказаць дзецям не інтанацыю, не форму, а ключ да выразнасці: уявіць сабе вобраз, прадставіць сваё асабістае перажыванне, свой учынак у такіх выпадках.

Чытаем далей.

Словы Мароза ,звернутыя да Машы, у чытанні вучня гучаць грубавата. Я звяртаю на гэта ўвагу дзяцей. Успамінаем вывады аналіза, які паказаў дабразычлівую строгасць Мароза. Некалькі вучняў перачытваюць словы Мароза і з маёй дапамогай выясняем, у каго ў чытанні лепш выражаецца сэнс і характар слоў Мароза. Калі ў дзяцей інтанацыя не ўдаецца, можна прыбегнуць да іншага прыёму. Прапаноўваю дзецям паслухаць дадзены ўрывак альбо фразу ў сваім чытанні. Што яны пачулі, якім уяўляецца ім Мароз, як ён размаўляе з Машаю. Дзеці адразу прыкмячаюць, што Мароз размаўляе зусім не груба ,а дзелавіта, строга і ласкава…

Такі прыём прывучае дзяцей суадносіць думку і адносіны з інтанацыяй мовы.